تخمین زده می شود که 75 میلیون نفر در سراسر جهان از بیماری های ارثی چشم رنج می برند که در حال حاضر درمان مناسبی برای این افراد در دسترس نمی باشد. شروع زودهنگام بیماری های ژنتیکی چشمی بر کیفیت زندگی افراد مبتلا تأثیر می گذارد و هزینه های قابل توجهی برای نظام سلامت به همراه دارد. صدها بیماری مختلف چشمی و مشکلات بینایی وجود دارد. برخی درمان ندارند، اما بسیاری دیگر قابل درمان هستند. شما می توانید با پیروی از یک سبک زندگی سالم و مراجعه منظم به متخصص چشم و هر زمانی که بینایی شما تغییر کرد، به سلامت چشم خود کمک کنید.

ژنتیک در افزایش شانس ابتلا به بسیاری از اختلالات پزشکی، از جمله مواردی که بینایی و سلامت چشم را تحت تاثیر قرار می دهد، نقش دارد. بیش از 350 بیماری چشم به عوامل ارثی از جمله آلبینیسم، دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD)، کوررنگی، آب مروارید، گلوکوم، شب کوری و رتینیت پیگمانتوزا نسبت داده می شود.

بیماری های ارثی شبکیه یا بیماری های ارثی و ژنتیکی بینایی گروهی از بیماری ها هستند که می توانند باعث از دست دادن شدید بینایی یا حتی نابینایی شوند. هر بیماری های ارثی چشمی حداقل توسط یک ژن ایجاد می شود که آن طور که باید درست کار نمی کند. بیماری های ژنتیکی چشم می تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد، اختلالات ارثی بینایی می تواند با سرعت های مختلف پیشرفت کند و اغلب نادر هستند. با این حال، بسیاری از اختلالات ژنتیکی چشم به صورت دژنراتیو و پیشرونده هستند، به این معنی که علائم بیماری در طول زمان بدتر می شود.

چه چیزی باعث بیماری های ارثی و ژنتیکی چشم می شود؟

ژن ها حاوی DNA هستند که مخفف «دئوکسی ریبونوکلئیک اسید» است. یک ژن دستورالعمل هایی در مورد چگونگی رشد و کار سلول های چشم در بدن ما را دارد.

بیماری های ارثی و ژنتیکی چشم  در اثر تغییر یا “اشتباه” در یک یا چند ژن ایجاد می شود. بنابراین، سلول های شبکیه آن طور که باید کار نمی کنند و به مرور زمان بینایی خود را از دست می دهید.

در حال حاضر حدود 260 ژن برای ایجاد بیماری های ارثی و ژنتیکی چشمی شناخته شده است. ژن های بسیار بیشتری وجود دارد، اما هنوز کشف نشده اند. روشی که هر بیماری های ارثی و ژنتیکی  بینایی از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود (ارث) می تواند در خانواده ها متفاوت باشد. شما ممکن است بیماری های ارثی و ژنتیکی چشمی  داشته باشید و یکی از اعضای خانواده خود را با این عارضه بشناسید. یا ممکن است اولین فردی در خانواده خود باشید که بیماری های ارثی و ژنتیکی چشمی  را نشان می دهد.

تمامی خدمات آزمایشات مرتبط با بیماری های چشمی ارثی در کنار مشاوره ژنتیک تخصصی و پشتیبانی در کلینیک و آزمایشگاه ساواژنوم به مراجعین ارائه داده می شود

برخی از جهش های ژنی که باعث بیماری های ارثی چشمی می شوند، شدیدتر از سایرین هستند. پزشک شما نه تنها به این موضوع که کدام ژن در بیماری ژنتیکی چشم شما به درستی کار نمی‌کند، علاقه‌مند است، بلکه به چگونگی تأثیرآن بر بینایی نیز تاکید دارند. شناسایی نوع خاصی از واریانت ژنی به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص صحیح را برای بیمار ارائه دهد و ممکن است به او اجازه دهد تا بیماران را به آزمایش‌های بالینی برای درمان‌هایی هدایت کند که ممکن است بینایی آن ها را نجات دهد. در حال حاضر آزمایش ژنتیکی برای شناسایی بیشتر جهش های ژنی که باعث بیماری های ارثی و ژنتیکی چشم می شوند، در دسترس است.

آیا بیماری های چشمی ارثی هستند؟

بله، عوامل ژنتیکی می‌توانند در بسیاری از انواع بیماری‌های چشمی نقش داشته باشند که برخی از آن ها از علل اصلی نابینایی در نوزادان، کودکان و بزرگسالان هستند. بیش از 60 درصد موارد نابینایی در میان نوزادان ناشی از بیماری های چشمی ارثی است، از جمله:

• آب مروارید مادرزادی (Congenital cataracts)
• گلوکوم مادرزادی (Congenital glaucoma)
• دژنراسیون شبکیه (Retinal degeneration)
• آتروفی بینایی (Optic atrophy)
• ناهنجاری های چشمی (Eye malformations)

همچنین شواهد محکمی وجود دارد که نشان می دهد استرابیسم (انحراف چشم) یک پیوند ژنتیکی دارد. سابقه خانوادگی در حدود یک سوم موارد دیده می شود که درصد بالایی است. در بزرگسالان، گلوکوم و دژنراسیون ماکولا وابسته به سن به نظر می رسد در بخش بزرگی از موارد ارثی باشد. محققان در شناسایی ژن های ایجاد کننده رتینیت پیگمانتوزا، یک بیماری تحلیل برنده شبکیه که باعث شب کوری و از دست دادن تدریجی بینایی می شود، پیشرفت چشمگیری داشته اند. اخیراً، ژن درمانی برای درمان نوعی از رتینیت پیگمانتوزا که در اوایل دوران کودکی شروع می شود، استفاده شده است.

اختلالات رایج بینایی ارثی چیست؟

اکنون پزشکان شواهدی در دست دارند که نشان می دهد برخی از شایع ترین مشکلات بینایی در بین کودکان و بزرگسالان به طور ژنتیکی تعیین می شود. این مشکلات چشمی عبارتند از:

• استرابیسم (Strabismus)
• عیوب انکساری مانند نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم.
• دژنراسیون شبکیه (Strabismus)
• گلوکوم (Glaucoma)

نمونه هایی از بیماری های ارثی و ژنتیکی چشم  

انواع مختلفی از بیماری های ارثی و ژنتیکی چشمی وجود دارد. اغلب این بیماری ها سلول های مختلف شبکیه را تحت تأثیر قرار می دهند. برخی از این موارد عبارتند از:

• رتینیت پیگمانتوزا (RP)
• دیستروفی میله ای یا دیستروفی میله ای مخروطی (Rod-cone dystrophy)
• سندرم آشر (Usher syndrome)
• دیستروفی کریستالی بیتی (Bietti crystalline dystrophy)
• بیماری باتن (Batten disease)
• سندرم باردت بیدل (Bardet-Biedl syndrome)
• سندرم آلپورت (Alport syndrome)
• آموروز مادرزادی لبر (Leber congenital amaurosis) یا دیستروفی شبکیه با شروع زودرس (EORD)
• دیستروفی مخروطی (Cone dystrophy)
• دیستروفی میله مخروطی (Cone-rod dystrophy)
• آکروماتوپسی (Achromatopsia)
• شب کوری ثابت مادرزادی (Congenital stationary night blindness)
• دیستروفی ماکولا (Macula dystrophy)
• بیماری استارگارد (Stargardt’s disease)
• بهترین بست (Best disease)
• دیستروفی پترن (Pattern dystrophy)
• دیستروفی فوندوس سورسبی (Sorsby fundus dystrophy)
• دیستروفی لانه زنبوری Doyne(Doyne’s honeycomb dystrophy)
• کوروئیدرمی (Choroideremia)
• رتینوشیزیس مرتبط با X (X-linked retinoschisis)

چه چیزی خطر ابتلا به بیماری های ارثی چشم را افزایش می دهد؟

بیماری های ارثی و ژنتیکی چشم بیماری هایی هستند که از انواع مختلف DNA ما ایجاد می شوند. DNA اطلاعات ارثی است که از مادر و پدر به کودک ارائه می شود. جهش های موجود در DNA ممکن است از هر دو والدین، یکی از والدین به ارث برده شوند یا می توانند خود به خود ایجاد شوند. سه نوع الگوی توارثی وجود دارد که می تواند منجر به بیماری ژنتیکی بینایی شود، از جمله: اتوزومال غالب، اتوزومال مغلوب و وابسته به X. درک الگوی وراثت برای کمک به پزشکان برای تعیین نوع بیماری ژنتیکی چشمی که ممکن است یک فرد داشته باشد و نحوه درمان آن بسیار مهم است.

اتوزومال غالب:

الگویی از وراثت که در آن فرد مبتلا یک نسخه از یک ژن غالب جهش را از یکی از والدین و یک ژن طبیعی را از والدین دیگر دریافت می کند. ژن غالب جهش باعث بروز بیماری های ژنتیکی چشم می شود.

اتوزومال مغلوب:

الگویی از وراثت که در آن فرد مبتلا دو ژن دارای جهش نوع مغلوب را از هر والدین دریافت می کند. والدین ناقلانی هستند که فقط یک نسخه طبیعی از ژن و یک نسخه جهش یافته از ژن دارند. والدین این ویژگی را نشان نمی دهند زیرا ژن واریانت نسبت به ژن همتای طبیعی خود مغلوب است. اگر هر دو والدین ناقل باشند، 25 درصد احتمال دارد که کودک هر دو ژن واریانت را به ارث برده و به بیماری های ژنتیکی چشمی مبتلا شود. 50 درصد احتمال دارد که کودک تنها یک ژن متفاوت را به ارث ببرد و مانند والدین خود ناقل باشد. در نهایت، 25 درصد احتمال دارد که کودک هر دو ژن طبیعی را به ارث ببرد و بیماری های ژنتیکی بینایی نداشته باشد یا ناقل نباشد.

اختلالات مرتبط با کروموزومX:

وراثت وابسته به X به این معنی است که جهش ژنتیکی روی کروموزوم X قرار دارد. این جهش ها می توانند باعث اختلالات مرتبط با X شوند. جهش های مرتبط با کروموزومX  مشکلات یکسانی را در مردان و زنان ایجاد نمی کنند. الگوهای وراثت مرتبط با X بسته به نوع وراثت و ژن های مختلف روی کروموزوم X که می تواند مغلوب یا غالب باشد، متفاوت است. اختلالات مغلوب مرتبط با X همیشه از مادر به فرزند منتقل می شود، به طوری که کودکان پسر بیماری را به. طور کامل قرار می گیرند و کودکان دختر ناقل می شوند.

وراثت میتوکندری:

الگویی از وراثت که در آن میتوکندری ها (ساختارهای موجود در هر سلول بدن که وظیفه تولید انرژی را بر عهده دارند) به درستی کار نمی کنند و انرژی کافی برای عملکرد صحیح سلول تولید نمی کنند. الگوهای وراثت میتوکندری همیشه از مادر به فرزند منتقل می شود و تقریباً در هر سنی می تواند ظاهر شود. برخی از اختلالات ژنتیکی میتوکندری می تواند یک اندام را تحت تاثیر قرار دهد، اما بسیاری از این اختلالات می توانند چندین اندام از جمله چشم ها را تحت تاثیر قرار دهند.

علائم بیماری های ژنتیکی ارثی چشم

علائم به نوع بیماری ژنتیکی چشم  و خود بیمار بستگی دارد.

برخی از علائم ممکن است:

• تنظیم دید در تاریکی دشوار است
• کاهش دید جانبی – برخورد با اشیا یا افراد
• تابش خیره کننده و دشواری در نور روشن
• کاهش دید مرکزی که خواندن، تشخیص چهره یا تماشای تلویزیون را دشوار می کند
• ندیدن تمام رنگ ها یا تفاوت های بین رنگ های خاص

تغییرات بینایی اغلب تدریجی است، نه ناگهانی. برخی افراد بینایی بیشتری نسبت به دیگران از دست می دهند. این ممکن است حتی بین اعضای خانواده با شرایط مشابه اتفاق بیفتد.

بیماری ژنتیکی چشمی رتینیت پیگمانتوزا (RP)

رتینیت پیگمانتوزا گروهی از اختلالات ارثی چشمی است که به دلیل تغییرات در 60 ژن که بر روی شبکیه تأثیر می‌گذارند، ایجاد می‌شود. در افراد مبتلا به رتینیت پیگمانتوزا (RP)، از دست دادن بینایی رخ می دهد زیرا سلول های حساس به نور شبکیه به تدریج از بین می روند. شدت و سرعت پیشرفت بیماری بسته به ژن آسیب دیده می تواند از فردی به فرد دیگر مبتلا به رتینیت پیگمانتوزا (RP) متفاوت باشد. رتینیت پیگمانتوزا (RP) می تواند برای اولین بار در دوران کودکی (RP اولیه) یا در بزرگسالی ظاهر شود. اولین علامت رتینیت پیگمانتوزا (RP) معمولاً از دست دادن دید در شب است که شب کوری نامیده می شود. بعداً، رتینیت پیگمانتوزا (RP) باعث ایجاد نقاط کور در دید محیطی (جانبی) می شود. با گذشت زمان، این نقاط کور به کاهش دید محیطی پیشرفت می کنند. این  ژنتیکی چشم با گذشت زمان پیشرفت می‌کند تا در نهایت بینایی مرکزی را که برای کارهایی مانند خواندن، رانندگی و تشخیص چهره ضروری است، تحت تأثیر قرار دهد.

بیماری ژنتیکی چشمی کوروئیدرمی (Choroideremia)

کوروئیدرمی یک بیماری ژنتیکی با کاهش بینایی پیشرونده است که بیشتر مردان را تحت تاثیر قرار می دهد. اولین علامت این بیماری معمولا شب کوری است که می تواند در اوایل دوران کودکی رخ دهد. با گذشت زمان، یک فرد دید تونلی پیدا می کند و توانایی دیدن جزئیات را از دست می دهد. این مشکلات بینایی ژنتیکی به دلیل از دست دادن مداوم سلول ها در شبکیه و شبکه رگ های خونی مجاور (به نام مشیمیه) است. اختلال بینایی ارثی در کوروئیدرمی با گذشت زمان بدتر می شود، اما میزان بدتر شدن آن در بین افراد مبتلا متفاوت است. این بیماری ژنتیکی چشمی ممکن است باعث از دست دادن کامل بینایی در اواخر بزرگسالی شود.

بیماری ژنتیکی چشمی بیماری استارگارد (Stargardt Disease)

بیماری ژنتیکی چشمی استارگارد که دیستروفی ماکولا استارگارد نیز نامیده می شود. این بیماری ارثی چشمی در ساختار چشم باعث آسیب به لکه زرد می شود، ناحیه کوچکی در مرکز شبکیه چشم که مسئول دید واضح و مستقیم است. این بیماری ژنتیکی چشم به طور معمول باعث از دست دادن بینایی مرکزی در دوران کودکی یا نوجوانی می شود. گاهی اوقات، از دست دادن بینایی ممکن است تا اواخر بزرگسالی قابل توجه نباشد. فقط به ندرت افراد مبتلا به این بیماری ارثی بینایی تمام بینایی خود را از دست می دهند.

بیماری ژنتیکی چشمی دیستروفی میله مخروطی  (Cone-rod Dystrophy)

دیستروفی میله مخروطی (CRD) یک گروه از بیش از 30 بیماری ژنتیکی چشمی است که مخروط ها و میله ها را تحت تاثیر قرار می دهد. مخروط ها و میله ها سلول های حساس به نور هستند که در شبکیه چشم یافت می شوند. با زوال تدریجی مخروط ها و میله ها، افراد مبتلا به این بیماری ژنتیکی چشمی به مرور زمان از دست دادن بینایی را تجربه می کنند. اولین علائم معمولا در دوران کودکی رخ می دهد و ممکن است شامل تاری دید و حساسیت شدید به نور (به نام فتوفوبیا) باشد. این علائم با نقاط کور در مرکز بینایی، از دست دادن توانایی دیدن رنگ و از دست دادن دید جانبی یا محیطی همراه است. اکثر افراد مبتلا به این بیماری ژنتیکی بینایی در اواسط بزرگسالی مقدار قابل توجهی بینایی خود را از دست می دهند.

بیماری ژنتیکی چشمی آموروز مادرزادی لبر (Leber Congenital Amaurosis)

اختلال ارثی آموروزیس مادرزادی لبر یک اختلال چشمی ژنتیکی است که در درجه اول شبکیه چشم را تحت تاثیر قرار می دهد. شبکیه لایه ای از چشم است که مانند فیلم در دوربین عمل می کند و تصویر بصری را می گیرد و سیگنال های الکتریکی را به مغز می فرستد. بیماری ژنتیکی چشمی آموروز مادرزادی لبر یکی از اولین اشکال شروع بیماری بینایی ارثی است. افراد مبتلا به اختلال ژنتیکی آموروزیس مادرزادی لبر معمولاً از دوران نوزادی دچار اختلال بینایی شدید هستند. اختلال ارثی آموروزیس مادرزادی لبر با سایر مشکلات بینایی مرتبط است، مانند:

• فتوفوبیا (Photophobia): افزایش حساسیت به نور
• نیستاگموس (Nystagmus): حرکات غیر قابل کنترل چشم
• دوربینی شدید (Extreme Farsightedness): ناتوانی در دیدن واضح اشیا از نزدیک، مانند کتاب یا صفحه ساعت.
• مردمک های با واکنش کند (Slow reacting pupils): مردمک ها دایره های سیاهی در مرکز چشم هستند که توسط عنبیه احاطه شده اند که در پاسخ به مقدار نور وارد شده به چشم تغییر اندازه می دهند. در افراد مبتلا به اختلال ارثی آموروزیس مادرزادی لبر، مردمک ها به طور معمول به نور واکنش نشان نمی دهند. درعوض، مردمک‌ها آهسته‌تر از حالت عادی باز و بسته می‌شوند، یا ممکن است اصلاً به نور پاسخ ندهند.
• قرنیه بد شکل (Misshaped corneas): قرنیه پوشش شفاف جلویی چشم است. ممکن است مخروطی شکل و و نازک باشد.
• چشم ضربدری، استرابیسم (strabismus): ماهیچه های چشم به درستی شکل نمی گیرند یا به درستی کار نمی کنند و باعث می شوند که چشم ها به طور همزمان به دو مکان متفاوت نگاه کنند.

بیماری های ارثی چشم چگونه تشخیص داده می شوند؟

زمانی که چشم پزشک مشکوک شود که فردی بیماری های ارثی چشم دارد، بیمار را به پزشک متخصص ژنتیک نیز ارجاع می دهد. چشم پزشک یک معاینه بسیار دقیق از جمله مراحل ذکر شده در زیر انجام می دهد. اهداف معاینه دقیق عبارتند از ایجاد تشخیص دقیق، دریافت درمان مناسب برای آن تشخیص، ارجاع بیمار به سایر متخصصین مانند متخصص ژنتیک، مشاور ژنتیک و آزمایش ژنتیک و آموزش سایر اعضای خانواده در مورد خطر ابتلا به بیماری و ارائه اطلاعات به بیمار در مورد آزمایشات بالینی و درمان های جدید.

معاینات اولیه و بعدی توسطمتخصص چشم پزشک و ژنتیک شامل موارد زیر می باشد:

• سابقه بالینی بیمار

از جمله مشکلات بینایی فعلی، سابقه پزشکی بیمار، داروهای فعلی و مصرف دارو در گذشته.

• سابقه خانوادگی بیماری

ایجاد سابقه پزشکی خانوادگی برای نشان دادن روابط ژنتیکی و اختلالات پزشکی که در یک خانواده رخ می دهد. از تاریخچه پزشکی خانوادگی، الگوهای اختلالات خانوادگی و نحوه انتقال بیماری ها ممکن است پدیدار شود. این به نوبه خود، پزشکان را به تشخیص واضح اختلال ژنتیکی چشمی هدایت می‌کند و امکان ارزیابی اعضای خانواده را که ممکن است در خطر ابتلا به این اختلال نیز باشند، فراهم کند.

• معاینه چشم بالینی

اتساع: قطره های چشمی را داخل چشم می ریزند تا روزنه جلوی چشم به نام مردمک را باز کند. این به چشم پزشک اجازه می دهد تا سلامت شبکیه را بررسی کند

حدت بینایی: اندازه گیری توانایی دیدن جزئیات از نزدیک و از راه دور

لامپ شکاف: روشی غیر تهاجمی که با استفاده از میکروسکوپ و نور روشن به قسمت‌های مختلف چشم نگاه می‌کند.

افتالموسکوپی غیرمستقیم: ابزاری غیر تهاجمی که روی سر چشم پزشک استفاده می شود که بزرگنمایی می کند و به آنها امکان می دهد پشت چشم را معاینه کنند.

• تصویربرداری

چشم پزشک مجموعه ای از آزمایشات تصویربرداری را برای مشاهده قسمت های مختلف چشم انجام می دهد، از جمله:

عکس های شبکیه: عکسی که از سطح داخلی چشم گرفته می شود

توموگرافی انسجام نوری (OCT): آزمایشی که تصاویر مقطعی از شبکیه را می گیرد. این به چشم پزشک شما اجازه می دهد تا ضخامت شبکیه را نقشه برداری و اندازه گیری کند

اتوفلورسانس فوندوس: آزمایشی که برای ایجاد نقشه چگالی لایه های شبکیه استفاده می شود

اتوفلورسانس مادون قرمز: آزمایشی که اطلاعاتی در مورد توزیع رنگدانه در شبکیه ارائه می دهد

تست میدان بینایی: آزمایشی که دید مرکزی و جانبی یا محیطی را اندازه گیری می کند.

الکترورتینوگرافی: آزمایشی برای اندازه گیری پاسخ الکتریکی سلول های حساس به نور چشم، به نام مخروط ها و میله ها. در حین انجام آزمایش، چشم پزشک قطره هایی را در چشمان شما می ریزد، بنابراین در طول آزمایش هیچ ناراحتی نخواهید داشت.

• آزمایش ژنتیک

بیماران مشکوک به اختلالات چشمی ارثی باید با یک مشاور ژنتیک (کسی که در فرآیند آزمایش ژنتیک و آموزش بیماران متخصص است) ویزیت کنند تا بهترین آزمایش را برای فرد مبتلا و افراد خانواده تجویز کند. اغلب از بیماران خواسته می شود که نمونه خون یا بزاق را تهیه کنند که برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شود. آزمایش ژنتیک تشخیص یک بیماری ژنتیکی چشمی خاص را تایید یا رد می کند، به طوری که اطلاعات صحیح در اختیار بیمار و خانواده قرار می گیرد. علاوه بر تشخیص دقیق فرد مبتلا، سایر اعضای خانواده هم که ریسک ابتلا داشته باشند با تست ژنتیکی مشخص می شوند. با مشخص شدن جهش ژنتیکی می توان در صورت تصمیم به بچه دار شدن، از انتقال آن به فرزند جلوگیری کرد.

چرا آزمایش ژنتیک برای بیماری های ژنتیکی چشم مهم است؟

شناسایی علت ژنتیکی بیماری بخش مهمی از تشخیص برای بیماران مبتلا به بیماری های ژنتیکی چشم است. بسیاری از اوقات، تعیین نوع دقیق بیماری های ژنتیکی چشم یک فرد تنها بر اساس آزمایشات انجام شده در مطب چشم پزشک امکان پذیر نمی باشد. نتایج حاصل از آزمایش ژنتیک به تشخیص دقیق منجر می شود. داشتن تشخیص ژنتیکی به شناسایی گزینه‌های درمانی بالقوه برای بیماران، آگاه کردن آن ها در مورد خطر بالقوه بیماری برای سایر اعضای خانواده و شناسایی خطر بالقوه برای سایر اندام‌های بدن بیمار که ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند، کمک کند. در مورد نوزادان و کودکان خردسال، آزمایش ژنتیک کودکانی را شناسایی می‌کند که در معرض سایر مشکلات سلامتی هستند و از تشخیص و درمان زودهنگام سود می‌برند. ژن‌های بیماری های ژنتیکی چشمی از طریق توالی‌یابی نسل بعدی (NGS) با دقت بیش از 80 درصد به راحتی شناسایی می شوند .

در کلینیک های ژنتیک پیشرفته مانند آزمایشگاه ساواژنوم، از توالی یابی کل اگزوم (WES) و توالی یابی کل ژنوم (WGS) برای تشخیص بیماری های ارثی  چشم استفاده می کنیم

علاوه بر این، در موارد تحقیقاتی ما با تجزیه و تحلیل RNA ژن هایی که به طور انحصاری در شبکیه بیان می شوند، جهش هایی اینترونیک عمیق را جستجو می کنیم. برای بدست آوردن RNA شبکیه از بیماران، فیبروبلاست ها را به سلول های بنیادی پرتوان القایی مجدد برنامه ریزی می کنیم و آن ها را به سلول های پیش ساز گیرنده نوری تمایز می دهیم.

مشاوره ژنتیک در بیماری های ژنتیکی و ارثی مرتبط با بینایی

بیماری های چشمی ارثی یکی از شایع ترین علل نابینایی در دوران کودکی و بزرگسالی در بسیاری از کشورها است. مشاوره و آزمایش ژنتیک به بخش ضروری مراقبت از خانواده هایی تبدیل شده است که تحت تأثیر یکی از این آسیب شناسی های شدید چشمی قرار دارند.

مشاوره و آزمایش ژنتیک به بخشی جدایی ناپذیر در روند تشخیص و درمان بیماران چشمی تبدیل شده است و نقش مهمی در کمک به بیماران برای درک انتقال خانوادگی بیماری های ارثی چشم، راه های پیشگیری و درمان ژنتیکی احتمالی در برخی موارد ایفا می کند. آزمایش ژنتیک به طور قابل توجهی در زمینه چشم پزشکی در دهه های گذشته پیشرفت کرده است و از عمدتاً “تحقیق” به یک خدمات بالینی مهم و قابل دسترس برای بیماران تبدیل شده است.

در کلینیک و ازمایشگاه ساواژنوم پس از دریافت مشاوره ژنتیک و انجام آزمایشات تشخیصی ژنتیکی برای بیماری های چشمی، در طی برنامه ریزی فرزند آوری با توجه به بودجه و خواسته های والدین روش های تشخیص ژنتیکی پیش از لانه گزینی (PGD) و تشخیص ژنتیکی پیش از تولد  (PND) پیشنهاد می گردد.

یک تشخیص ژنتیکی صحیح اطلاعاتی مربوط به سیر بیماری و پیش‌آگهی مورد انتظار به خانواده آسیب‌دیده ارائه ی دهد، باعث انتقال آرامش به بیمار و/یا خانواده او می شود، افراد مبتلا با استفاده از روش های ژنتیکی مانع از انتقال ژن معیوب به فرزندان خود شوند. مشاوره ژنتیک می‌تواند شامل چندین ویزیت برای انجام بررسی و ارزیابی فیزیکی، دریافت نتایج آزمایش ژنتیک و شرکت در قرار ملاقات‌های بعدی برای تفسیر تست و برنامه ریزی برای بارداری باشد

اختلالات ژنتیکی چشم و ژن درمانی

بیماری های ژنتیکی چشم، کاندیدای قوی و خوب برای درمان های ژنتیکی از جمله ژن درمانی هستند. به عنوان مثال در اختلالات مرتبط با شبکیه چون شبکیه در مقایسه با سایر قسمت های بدن کوچک است و برای درمان به راحتی قابل دسترسی است به عنوان بافت هدف در ژن درمانی مورد استفاده قرار می گیرد. یکی دیگر از دلایلی که چشم مکان ایده آلی برای ژن درمانی است این است که آن را دارای “امتیاز ایمنی” می دانند. معمولاً وقتی یک ماده خارجی – مانند یک ویروس – در بدن ما شناسایی می شود، سیستم ایمنی بدن ما سخت کار می کند تا مشکل را برطرف کند. با این حال، مناطق خاصی از بدن دارای امتیاز ایمنی هستند، به این معنی که پاسخ ایمنی طبیعی ما آن قدر در این بافت ها فعال نیست. این عدم فعالیت عادی معمولاً در مناطقی از بدن ما است که بسیار مهم هستند و در صورت بروز تورم یا التهاب ممکن است آسیب ببینند. این بدان معنی است که هر چیزی که در چشم کاشته می شود – مثلاً یک سلول با ژن اصلاح شده – احتمال پس زده شدن آن توسط بدن کمتر است. رایج ترین رویکرد برای ژن درمانی در چشم، انتقال ژن طبیعی به شبکیه با استفاده از یک ناقل است. به عنوان مثال ناقل می تواند یک ویروس اصلاح شده باشد که تکثیر نمی شود و باعث آسیب ساختاری یه چشم نمی شود.

CRISPR/Cas9 یک ابزار درمانی امیدوارکننده برای درمان اختلالات ژنتیکی چشم

CRISPR/Cas9  یک فناوری جدید برای پاک کردن جهش های ژنتیکی در ژنوم است. این فناوری نوآورانه ویرایش ژن، که CRISPR نامیده می شود، محققان را قادر می سازد تا به طور مستقیم کد ژنتیکی سلول های چشم را ویرایش کرده و جهش ایجاد کننده بیماری را تصحیح کنند.

ویرایش ژنوم هدفمند مبتنی بر CRISPR تغییرات انقلابی را در تحقیقات به ارمغان می آورد.عرصه علوم زیستی CRISPR/Cas9 به عنوان یک ابزار درمانی کارآمد برای بیماری های چشمی ژنتیکی مورد بررسی قرار گرفته است.

درمان بیماری های ژنتیکی چشم به طور گسترده ای در تحقیقات ژنتیک چشم پزشکی با استفاده از تکنولوژی CRISPR/Cas9  در مدل های موشی استفاده شده است. تاکنون از این تکنولوژی نوین ژنتیکی برای اصلاح تعداد زیادی از جهش مربوط به اختلالات ارثی شبکیه استفاده شده است.

اخیرا مرکز پزشکی دانشگاه کلمبیا (CUMC) از فناوری جدید ویرایش ژن CRISPR  برای ترمیم جهش ژنتیکی مسئول بیماری چشمی ژنتیکی رتینیت پیگمانتوزا (RP) استفاده کرده‌اند. رتینیت پیگمانتوزا (RP) یک بیماری ارثی که باعث تحلیل رفتن شبکیه و منجر به کوری در حداقل 1.5 میلیون مورد در سراسر جهان شده است. در این مطالعه درمانی بالینی اولین بار است که محققان یک ژن معیوب مرتبط با یک بیماری حسی چشمی را در سلول‌های بنیادی که از بافت بیمار مشتق شده‌اند در چشم جایگزین می‌کنند.

یک کارآزمایی بالینی در سال 2020 زیرنظر دانشگاه کالیفرنیا، اولین موردی بود که سازه زیستی ژنتیکی CRISPR را مستقیماً به بدن فرد مبتلا به بیماری ژنتیکی چشمی برای ویرایش DNA معیوب تزریق کردند. شرکت کنندگان در این کارآزمایی بالینی ژنتیکی مبتلا به اختلال ژنتیکی چشمی آموروز مادرزادی لبر (LCA) بودند، بیماری که در آن نقص ژنتیکی در سلول‌های گیرنده نوری حساس به نور شبکیه چشم یا سلول‌های مجاور باعث می‌شود که بیماران بینایی خود را در دوران کودکی از دست بدهند. در بزرگسالی، افراد مبتلا به لبر ممکن است فقط تصاویر تار را مستقیماً در مقابل خود ببینند، تقریباً مانند نگاه کردن از طریق نی نوشیدنی. چشمان آن ها اغلب از این طرف به طرف دیگر می لرزد. از شش نفری که از مارس 2020 این درمان را دریافت کردند، دو نفر اکنون بهتر می توانند نور را حس کنند و یکی از آن ها اکنون می تواند در یک پیچ و خم در نور کم حرکت کند.

در نهایت استفاده از این روش های ژن درمانی هنوز در سطح کارآزمایی های بالینی در مراکز بزرگ تحقیقات ژنتیکی می باشد و به صورت عمومی در دسترس همه افراد قرار ندارد. ولیکن با استفاده از تست های ژنتیکی و تایید تشخیص دقیق ایجاد کننده بیماری ژنتیکی چشمی می توان بهترین درمان های در دسترس را برای فرد مبتلا در نظر گرفت، با روش های ژنتیکی در دسترس مانع از انتقال آن به نسل بعد شد و امیدوار بود که در آینده نه چندان دور با استفاده از روش های نوین ژن درمانی درمان کامل محقق شود.