نقش تغذیه در بیماری های زنان
بارداری به سه دوره زمانی سه ماهه تقسیم میشود. شاید برایتان جالب باشد که بارداری شما در واقع از اولین روز آخرین قاعدگی شروع میشود. پزشک شما تاریخ زایمان شما را با اضافه کردن ۴۰ هفته به اولین روز آخرین قاعدگی شما محاسبه میکند. بنابراین این بدان معناست که تا زمانی که متوجه شوید باردار هستید، در حال حاضر حدود چهار هفته از آن گذشته است.
سه ماهه اول بارداری شما مملو از تغییرات جسمی و روحی زیادی است و میتواند زمان بسیار طاقت فرسایی باشد. ذهن شما ممکن است با سوالات زیادی درگیر شود. به علاوه، هورمونهای شما در حال افزایش هستند. در واقع، بدن شما در طول یک بارداری استروژن بیشتری نسبت به کل زندگی شما زمانی که باردار نیستید تولید میکند. این افزایش هورمونها می تواند باعث بروز برخی علائم ناخوشایند بارداری شود. ممکن است احساس بدخلقی، نفخ و خستگی داشته باشید.
علاوه بر موارد گفته شده رحم شما در حال بزرگ شدن است و حجم خون در حال افزایش است. به عنوان مثال قلب شما بیشتر کار میکند، دمای بدن کمی بالاتر میرود، ترشحات بدن افزایش مییابد، مفاصل و رباطها انعطاف پذیرتر میشود.
اشکالی ندارد که هم هیجان زده و هم عصبی باشید. صحبت کردن با دوستان، شریک زندگی یا پزشک ممکن است به شما کمک کند تا در طول بارداری خود احساس بهتری داشته باشید. طبق آمار، معمولا اکثر زنان دوره بارداری نسبتا معمولی را میگذرانند. با این حال، برخی از زنان عوارض یا چالشهایی در رابطه با سلامتی خود یا سلامت نوزادشان دارند. این زنان چیزی را تجربه می کنند که حاملگی پرخطر نامیده میشود.
بارداری کامل ۴۰هفته در نظر گرفته میشود. نوزادانی که قبل از پایان هفته ۳۷ به دنیا میآیند نارس محسوب میشوند.
اگرچه علائم زیادی وجود دارد که در طول بارداری طبیعی است، اما علائمی وجود دارد که ممکن است نشان دهنده مشکلاتی باشد. در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر باید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید:
- استفراغ مداوم
- لرز یا تب
- درد مداوم
- ادرار با سوزش
- تاری دید
- سردرد مداوم
- تورم ناگهانی دست یا صورت
- انقباضات دردناک رحم بیشتر از ۵ مرتبه در ساعت
- کاهش حرکات جنین
- نشت مایع از واژن (خون یا آب). اگر در هر زمانی از بارداری خود خونریزی واژینال دارید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرد.
تغذیه در بیماری های زنان اگر چه از نظر کارشناسان می تواند بر روی خطر ابتلا به بیماری ها تاثیر بگذارد، اما نشان دادن این که یک نوع غذا به تنهایی خطر ابتلا به بیماری ها را افزایش می دهد، یا در پیشگیری کمک می کنند، سخت است. این امر به این دلیل است که رژیم های غذایی ما شامل غذاهای مختلفی هستند و این غذاها حاوی مواد مغذی مختلف و مواد شیمیایی هستند که می توانند خطر ابتلا به بیماری ها را تحت تاثیر قرار دهند.
زنان با توجه به هورمون های خاص و دوره قاعدگی که دارند، تغذیه می تواند نقش مهمی در ایجاد بیماری ها ایفا کند، که با هورمون ها در ارتباط هستند و به نحوی باعث به هم خوردن تعادل هورمونی در زنان می شود. به همین دلیل تغذیه در بیماری های زنان امری است که می توان به آن توجه زیادی داشت. در زیر سعی شده بیماری های مهمی که در زنان وجود دارد و نقش تغذیه در آن ها بررسی شود:
سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) معمولا توسط دوره های نامنظم یا به طور کلی بدون قاعدگی تعیین می شود. حدود 50 درصد از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اضافه وزن دارند یا چاق هستند. علائم شایع آن عبارتند از:
- آکنه
- هیرسوتیسم (موهای زائد بیش از اندازه)
- طاسی با الگوی مردانه
بسیاری از زنان مبتلا به PCOS دریافته اند که می توانند با کنترل رژیم غذایی، علائم خود را مدیریت کنند و خطر سایر مشکلات پزشکی مرتبط با آن را کاهش دهند.
زنان مبتلا به PCOS اغلب سطح انسولین بالاتر از حد طبیعی دارند. انسولین یک هورمون است که در پانکراس شما تولید می شود. این کمک می کند که سلول های بدن شما، شکر (گلوکز) را به انرژی تبدیل کنند. اگر شما انسولین کافی تولید نکنید، سطح قند خون شما افزایش می یابد. که این نیز می تواند در صورت مقاومت به انسولین رخ دهد، به این معنی که شما آنگونه که بدنتان به طور موثر انسولین تولید می کند، قادر به استفاده از انسولین نیستید.
مقاومت به انسولین ممکن است باعث شود شما یک شاخص توده بدنی (BMI) بالاتر از حد نرمال داشته باشید، و همچنین می تواند باعث شود شما سخت تر وزنتان را کم کنید، به همین دلیل زنان با PCOS اغلب این مشکل را تجربه می کنند. یک رژیم غذایی با کربوهیدرات های تصفیه شده مانند غذاهای نشاسته ای و شیرینی، می توانند مقاومت به انسولین را ایجاد کنند و بنابراین از دست دادن وزن، سخت تر می شود.
- سبزیجات با فیبر بالا مانند بروکلی
- پروتئین بدون چربی (lean protein)، مانند ماهی
- غذاهای ضد التهابی و ادویه جات، مانند زردچوبه و گوجه فرنگی
- غذاهای سرشار از کربوهیدرات های تصفیه شده، مانند نان سفید و کیک ها
- تنقلات و نوشیدنی های شیرین
- غذاهای التهابی مانند گوشت فراوری شده و قرمز
با توجه به مقاومت به انسولین و هایپرانسولینمی که منجر به افزایش آندروژن می شود، در این بیماری نقش کلسیم و ویتامین D در اصلاح اختلال ترشح انسولین و تکامل اووسیت و اثربخشی کلسیم بر تخمک گذاری و بلوغ تخمک (در موارد PCOS) از موارد قابل توجه می باشد. مصرف همزمان این دو مکمل و رژیم غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین D در اصلاح هایپرانسولینمی ناشی از PCOS و متعاقب آن اصلاح اختلال قاعدگی و تکامل فولیکول موثرتر عمل می نماید.
- محدود کردن کربوهیدرات تصفیه شده مانند کیک، شیرینی، بیسکوییت، بستنی، نانهای سفید و … منجر به بهبود تحمل گلوگز، حساسیت انسولین و ترشح انسولین می شود.
- محدود کردن کل کالری و کاهش وزن: کنترل بهتر قند خون، بیماری قلبی- عروقی ، اختلالات قاعدگی، بهبود سطح هورمون ها، بهبود سیکل های تخمدانی و ایجاد باروری و حتی کاهش عوارض بارداری مانند سقط در این افراد
- بالا بردن مصرف فیبر غذایی
- رژیم محدود از چربی اشباع و کلسترول
- بالا بردن منابع آنتی اکسیدانی جهت جلوگیری از سرطان رحم
- محدود کردن گوشت قرمز و مصرف بیشتر ماهی
- مکمل یاری پروبیوتیک مفید است
- مصرف وعده های مکرر اما کوچک(بیشتر از ۳ ساعت فاصله بین وعده ها و میان وعده ها نباشد)
- استفاده از مکمل cinnamon plus (دارچین، کروم و ویتامینهای گروه ب) : تثبیت قند خون و کاهش مقاومت به انسولین( محققان دانشگاه کلمبیا به این نتیجه دست یافتند که آن دست ه از زنان مبتلا به pcos که به مدت ۶ ماه و به شکل روزانه مکملهای حاوی۱۵۰۰ میلی گرم دارچین مصرف کرده بودند، در مقایسه با سایر زنان که دارو نما دریافت کرده بودند عادات ماهانه منظم تری داشتند.
- فعالیت بدنی: ترکیب ورزش هوازی و مقاومتی
- رازیانه
“فراموش نکنید که بهترین ایده برای زنان با PCOS کاهش یا حذف مواد غذایی التهابی، مانند غذاهای سرخ شده، مارگارین و گوشت قرمز یا فرآوری شده از رژیم غذایی است.”
برخی از خطرها و علائم مرتبط با پیری و یائسگی را نمی توان تغییر داد. اما تغذیه خوب می تواند به جلوگیری یا کاهش شرایط خاصی که ممکن است در طی یا بعد از یائسگی ایجاد شود کمک کند.
در طی یائسگی، انواع غذاها را بخورید تا تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت کنید. اما از آنجایی که رژیم های غذایی زنان اغلب دارای آهن و کلسیم کم است، پس دستورالعمل های زیر را پیگیری کنید:
- به مقدار کافی کلسیم بخورید.
- در رژیم غذایی خود آهن را مدنظر بگیرید
- به مقدار کافی فیبر در غذایتان باشد
- میوه و سبزیجات تازه را مصرف کنید
- به میزان زیادی آب بخورید (۸ لیوان در روز)
- وزن ایده آلی برای خود با توجه به نظر پزشک تغذیه در نظر بگیرید و آن را حفظ کنید.
- از غذاهای پرچرب بپرهیزید
- از شکر و نمک در حد نرمال استفاده کنید
- الکل خود را محدود کنید
بالابردن مصرف فیتواستروژن ها (سویا، بذر کتان، غلات کامل، کنجد، بادام، پسته،گردو،جوانه شبدر و یونجه و …)، استفاده از گیاه گل مغربی به جای هورمون درمانی.
زغالاخته، هندوانه، خرما، زردآلو، توتفرنگی، کشمش، گیلاس، آلو، هلو، گلابی و کیوی را میتوان جزء میوههای حاوی استروژن نام برد. از میان سبزیجات، بروکلی، گلکلم و کلم پیچ مقادیر بالای استروژن را دارا هستند. از دیگر سبزیجات حاوی فیتواستروژنها میتوان به ترهفرنگی، پیاز، هویج، اسفناج، خیار و گوجهفرنگی اشاره نمود.
نوسانات خلقی، تحریک پذیری، افسردگی: نتایج مطالعه های مراکز تحقیقاتی اتحادیه اروپا نشان داده مخمر ماالشعیر نقش زیادی در درمان افسردگی دارد. مواد غذایی و مکمل های دیگری مانند مریم گلی و جین سینگ نیز نقش موثری در درمان اختلالات خلقی، تحریک پذیری و افسردگی دارند. عدم مصرف الکل، کافئین و افزودن میوه و سبزیجات به رژیم غذایی می تواند به آرامش روحی و پیشگیری از افسردگی کمک زیادی کند.
پوکی استخوان، شایع ترین عارضه یائسگی است. محصولات لبنی، کلم بروکلي ، سبزيجات برگ سبز و حبوبات، بادام و …حاوي کلسيم هستند.
کاهش وزن: اما توجه داشته باشید رژيمهاي شديد و سخت ، استخوان هاي شما را پوک کرده ، عضلات شما را ضعيف مي کند و ميزان سوخت و ساز بدن شما را کاهش مي دهند، در نتيجه اصلا سودمند نيستند. بنابراین داشتن یک رژیم غذایی اصولی و متعادل بسیار حائز اهمیت است.
همینطور مصرف زیاد چربی ها بخصوص نوع اشباع شده آن ها به عنوان یکی از عوامل خطر در بروز سرطان سینه در خانم ها و در سنین یائسگی به اثبات رسیده است. قابل ذکر است که در کلینیک ساواژنوم بهترین برنامه های تغذیه ای برای شما طبق بیماری که دارید و براساس پروفایل ژنتیکی خاص خودتان به شما ارایه می شود، که می تواند شما را در بهبود بیماری و مدیریت هرچه مناسب آن یاری کند.
ناباروری
روغن های گیاهی اشباع نشده: چربی های غیر اشباع به بدن برای بهبود حساسیت به انسولین و فروکش کردن التهابات، کمک می کنند که فرآیندهایی سودمند برای باروری هستند. روغن های گیاهی بیشتر، مغزها، دانه ها و ماهی های آب های سرد مانند ماهی سالمون (آزاد) و ساردین بیشتر میل کنید. مصرف روغن اشباع شده (جامد) را قطع کنید.
جایگزینی پروتئین های گیاهی: جایگزینی روزانه یک وعده از گوشت های مصرفی با پروتئین های گیاهی مانند نخود سبز، لوبیا، دانه سویا یا توفو (خمیر سویا) و یا مغزها توان باروری را افزایش می دهند .کربوهیدرات های آهسته جذب را که غنی از فیبرها باشند، انتخاب نمایید مانند غلات کامل، برنج قهوه ای و لوبیا ها. انتخاب این ها به جای کربوهیدراتهایی که سریع جذب می شوند، می تواند از طریق کنترل و نگهداری سطح قند خون و انسولین خون به باروری کمک کند.
- به سوی وزن محدوده باروری: وزن بسیار زیاد و یا کم می تواند در سیکل های عادت تداخل ایجاد نماید و بهم ریختگی یا توقف آن را سبب گردد. بهترین میزان وزن برای باروری بهتر، داشتن BMI نرمال و بویژه بین ۲۰ تا ۲۴ است.
- لبنیات با چربی متوسط بخورید.چربی برای تولید هورمون لازم است.
- دریافت فیبر غذایی را بالا ببرید.
- دریافت مقادیر کافی زینک (روی)
- دریافت کلسیم و ویتامین D: ویتامین د برای تولید هورمونهای جنسی در بدن لازم است و بر تخمک گذاری و تعادل هومونی تاثیر میگذارد. دریافت روزانه ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم و ۱۰ میکروگرم ( ۴۰۰IU ) احتمالا باروری را افزایش می دهد.
- ویتامینهای E، C، B6،B12، اسیدفولیک
از چه غذاهایی پرهیز شود
- مواد غذایی حاوی کافئین
- غذاهای حاوی سویا
- محصولات سویا
- غذاهای تراریخته
غذاهای ممنوع در آندومتریوز
یکی از علل درد زیاد در این عارضه، تولید طبیعی اسیدهای چرب پروستاگلاندین است که باعث التهاب در بدن و ایجاد درد میشود. بسیاری از غذاهای چربی که روزانه میخورید باعث افزایش تولید این مواد و در نتیجه افزایش التهاب و درد میشوند. خوردن برخی خوراکیها باعث افزایش تولید اسیدهای چرب پروستاگلاندین شده و درد را افزایش میدهند.مانند:
- شکر و قند:شیرینی در هر شکلی (طبیعی، مصنوعی، تصفیهشده) باعث اسیدی شدن محیط بدن و التهاب و به دنبال آن درد بیشتر میشود.
- گندم:گندم حاوی گلوتن است و بیشتر مبتلایان به آندومتریوز به آن حساسیت دارند و خوردن خوراکیهای حاوی گندم باعث میشود بیشتر درد بکشند.
- کافئین:این ماده تولید استروژن را افزایش میدهد که میتواند موجب تشدید علائم این بیماری و شعلهور شدن آن گردد.
- لبنیات:مصرف لبنیات، به خصوص شیر و پنیر به خاطر وجود کلسیم، میتواند درد را بیشتر کند. البته نمیتوان این غذاها را کاملا حذف کرد؛ برای تامین کلسیم مورد نیاز بدن میتوان غذاهای دیگری که کلسیم دارند، خورد. بادام، ماهی ساردین، سالمون و بسیاری غذاهای دیگر از این دستهاند:
- تخممرغ
- غذاهای حاوی سویا
- غذاهای حاوی روغنهای هیدروژنه
- غذاهای سرخشده
- گوشت قرمز
در مقابل، غذاهایی هم هستند که به علت داشتن اسیدهای چرب امگا ۳ به تولید پروستاگلاندینهای ضدالتهاب در بدن کمک میکنند و خوردن آنها برای کاهش درد این بیماری مفید است. لوبیا، ماهی سالمون یا تن، گردو و روغن گردو، برنج قهوهای و غلات کامل و روغن و دانههای گیاه کتان برای کاهش درد ناشی از آندومتریوز مناسبند. روغن زیتون هم در ردیف چنین غذاهایی است.
“به طور خلاصه اینکه چربی امگا ۳ دارای خواص ضد التهابی است و نشان داده شده است که به کاهش درد دوره کمک می کند. علاوه بر این، مصرف زیاد روغن امگا ۳ با کاهش خطر ابتلا به اندومتریوز همراه است”
اگر شما هم یکی از زنانی هستید که یکی از مشکلات بالا را دارید، تا به حال به فکر این بوده اید که با رژیم غذایی بتوانید بیماری را تحت کنترل خود درآورید؟
ساوا مگ
مجله تخصصی ژنتیک