لوسمی شایع ترین سرطان دوران کودکی است که 31 درصد از سرطان ها را در کودکان کمتر از 15 سال و 25 درصد از کودکان زیر 20 سال را تشکیل می دهد. بیشتر بیماران جوان به دلیل یک جهش یا تغییر DNA که به طور تصادفی در یک سلول خونی رخ می دهد به سرطان خون مبتلا می شوند. فقط، و از والدین به ارث نمی رسد.

لوسمی دوران کودکی چیست؟

سرطان زمانی شروع می شود که سلول های بدن شروع به رشد خارج از کنترل می کنند. سلول های تقریباً در هر قسمت از بدن می توانند به سرطان تبدیل شوند. لوسمی ها سرطان هایی هستند که از سلول هایی شروع می شوند که به طور معمول به انواع مختلف سلول های خونی تبدیل می شوند. اغلب، لوسمی در اشکال اولیه گلبول های سفید شروع می شود، اما برخی از سرطان خون ها در سایر انواع سلول های خونی شروع می شوند.

سرطان خون شایع ترین سرطان در کودکان و نوجوانان است که تقریباً از هر 3 سرطان 1 مورد را شامل می شود. با این حال، به طور کلی، لوسمی دوران کودکی یک بیماری نادر است.

دانشمندان در حال پیشرفت در درک تغییرات DNA در داخل سلول های بنیادی مغز استخوان هستند که می تواند باعث تبدیل آن ها به سلول های سرطان خون شود. درک این تغییرات ژن و کروموزوم می تواند به توضیح اینکه چرا این سلول ها ممکن است خارج از کنترل رشد کنند و چرا به سلول های خونی طبیعی و بالغ تبدیل نمی شوند، کمک کند. اکنون پزشکان به دنبال استفاده از این تفسیر این جهش ها برای کمک به تعیین چشم انداز بهبود کودک و انتخاب بهترین درمان هستند.

انواع سرطان خون در کودکان

انواع مختلفی از لوسمی (سرطان خون) وجود دارد که عمدتاً شامل موارد زیر است:

• اگر لوسمی حاد (با رشد سریع) یا مزمن (با رشد کندتر) باشد.
• اگر لوسمی در سلول های میلوئید یا سلول های لنفاوی شروع شود.

حدود 3 مورد از هر 4 لوسمی در کودکان و نوجوانان، لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) است. بیشتر موارد باقی مانده لوسمی حاد میلوئیدی (AML) است. لوسمی مزمن در کودکان نادر است. بیشتر اینها لوسمی میلوئیدی مزمن (CML) هستند که در نوجوانان بیشتر از کودکان کوچکتر رخ می دهد.

دانستن نوع خاص سرطان خون در کودک می تواند به پزشکان کمک کند تا پیش آگهی (چشم انداز) هر کودک را بهتر پیش بینی کنند و بهترین درمان را برای او انتخاب کنند.

لوسمی های حاد

بیشتر لوسمی های دوران کودکی از نوع حاد هستند. این لوسمی ها می توانند به سرعت پیشرفت کنند و معمولاً باید فوراً درمان شوند. انواع اصلی لوسمی حاد عبارتند از:

• لوسمی حاد لنفوسیتی لنفوبلاستیک (ALL): حدود 3 مورد از هر 4 لوسمی دوران کودکی ALL هستند. این لوسمی ها در اشکال اولیه گلبول های سفید خون به نام لنفوسیت ها شروع می شوند.
• لوسمی حاد میلوئیدی (AML): این نوع لوسمی که به آن لوسمی حاد میلوژن، لوسمی حاد میلوسیتیک یا لوسمی حاد غیرلنفوسیتی نیز گفته می شود، بیشتر موارد باقی مانده از لوسمی دوران کودکی را تشکیل می دهد. AML از سلول های میلوئیدی شروع می شود که به طور معمول گلبول های سفید خون (به غیر از لنفوسیت ها)، گلبول های قرمز یا پلاکت ها را تشکیل می دهند.

به ندرت، لوسمی‌های حاد می‌توانند ویژگی‌های هر دو نوع ALL و AML را همزمان داشته باشند. این ها لوسمی های ترکیبی، لوسمی های تمایز نیافته حاد یا لوسمی های حاد فنوتیپ مختلط (MPALs) نامیده می شوند. در کودکان به طور کلی مانند ALL رفتار می شود و معمولاً به درمان مانند ALL پاسخ می دهند.

لوسمی های مزمن

لوسمی مزمن در کودکان نادر است. این لوسمی ها نسبت به لوسمی های حاد آهسته تر پیشرفت می کنند، اما درمان آن ها نیز سخت تر است. لوسمی های مزمن را می توان به 2 نوع اصلی تقسیم کرد:

• لوسمی مزمن میلوئیدی (CML): که به آن لوسمی میلوئید مزمن نیز گفته می شود، CML در کودکان نادر است. درمان آن در کودکان مشابه درمان بزرگسالان است.
• لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL): این لوسمی در کودکان بسیار نادر است.

لوسمی میلومونوسیتی نوجوانان (JMML)

این نوع نادر لوسمی نه مزمن است و نه حاد. این در سلول های میلوئیدی شروع می شود، اما معمولاً به سرعت AML یا به کندی CML رشد نمی کند. اغلب در کودکان خردسال (متوسط سن 2 سال) رخ می دهد. علائم می تواند شامل رنگ پریدگی پوست، تب، سرفه، کبودی یا خونریزی آسان، مشکل در تنفس (از تعداد زیاد گلبول های سفید خون در ریه ها)، بثورات، و بزرگ شدن طحال، کبد و غدد لنفاوی باشد.

مغز استخوان، خون و بافت لنفاوی طبیعی

برای درک لوسمی، شناخت مغز استخوان، خون و سیستم لنفاوی کمک می کند.

مغز استخوان

مغز استخوان بخش داخلی نرم برخی از استخوان ها است. از سلول های خون ساز، سلول های چربی و بافت های حمایت کننده تشکیل شده است. تعداد کمی از سلول های سازنده خون را سلول های بنیادی خون تشکیل می دهند.

سلول های بنیادی خون برای ساخت سلول های خونی جدید، یک سری تغییرات را پشت سر می گذارند. در طی این فرآیند، سلول ها یا به لنفوسیت (نوعی گلبول سفید خون) یا سایر سلول های خون ساز تبدیل می شوند که انواعی از سلول های میلوئیدی هستند. سلول های میلوئیدی می توانند به گلبول های قرمز، گلبول های سفید (به غیر از لنفوسیت ها) یا پلاکت تبدیل شوند.

سلول های قرمز خون

گلبول‌های قرمز خون (RBC) اکسیژن را از ریه‌ها به سایر بافت‌های بدن حمل می‌کنند و دی اکسید کربن را به ریه‌ها برمی‌گردانند تا خارج شود.

پلاکت ها

پلاکت ها در واقع قطعات سلولی هستند که توسط نوعی سلول مغز استخوان به نام مگاکاریوسیت ساخته می شوند. پلاکت‌ها با بستن سوراخ‌های رگ‌های خونی در توقف خونریزی مهم هستند.

گلبول های سفید خون

گلبول های سفید (WBC) به بدن در مبارزه با عفونت ها کمک می کنند. انواع مختلفی از گلبول های سفید وجود دارد:

لنفوسیت ها: WBC های بالغی هستند که از لنفوبلاست ها، نوعی سلول خون ساز در مغز استخوان، ایجاد می شوند. لنفوسیت ها سلول های اصلی هستند که بافت لنفاوی، بخش عمده ای از سیستم ایمنی را تشکیل می دهند. بافت لنفاوی در غدد لنفاوی، تیموس (یک اندام کوچک در پشت استخوان سینه)، طحال، لوزه ها و آدنوئیدها و مغز استخوان یافت می شود. همچنین از طریق دستگاه گوارش و دستگاه تنفسی پراکنده می شود. 2 نوع اصلی لنفوسیت وجود دارد: سلول های B و سلول های T. ALL شایع ترین نوع لوسمی دوران کودکی، می تواند در سلول های B یا سلول های T شروع شود.

گرانولوسیت ها: WBC های بالغی هستند که از میلوبلاست ها، نوعی سلول خون ساز در مغز استخوان، ایجاد می شوند. گرانولوسیت ها دارای گرانول هایی هستند که به صورت لکه هایی در زیر میکروسکوپ ظاهر می شوند. 3 نوع گرانولوسیت – نوتروفیل ها، بازوفیل ها و ائوزینوفیل ها – در زیر میکروسکوپ با اندازه و رنگ گرانول هایشان متمایز می شوند.

مونوسیت ها: از مونوبلاست های خون ساز در مغز استخوان ایجاد می شوند. پس از حدود یک روز گردش در جریان خون، مونوسیت‌ها وارد بافت‌های بدن می‌شوند تا به ماکروفاژ تبدیل شوند که می‌تواند با احاطه و هضم برخی میکروب‌ها را از بین ببرد.

شروع و گسترش سرطان خون

لوسمی از مغز استخوان شروع می شود. سلول های لوسمی می توانند در آن جا تجمع کنند و سلول های طبیعی را از بین ببرند. اغلب، سلول های سرطان خون نسبتاً سریع به جریان خون می ریزند. برخی از انواع لوسمی همچنین می توانند به سایر قسمت های بدن مانند غدد لنفاوی، طحال، کبد، سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)، بیضه ها یا سایر اندام ها سرایت کنند.

برخی دیگر از سرطان‌های دوران کودکی، مانند نوروبلاستوما یا رابدومیوسارکوما، از سایر اندام‌ها شروع می‌شوند و می‌توانند به مغز استخوان سرایت کنند، اما این سرطان‌ها لوسمی نیستند.

عوامل خطر سرطان خون کودکان

عامل خطر هر چیزی است که بر احتمال ابتلای فرد به بیماری مانند سرطان تأثیر می گذارد. سرطان های مختلف عوامل خطر متفاوتی دارند. عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی مانند مصرف دخانیات، رژیم غذایی، وزن بدن و فعالیت بدنی نقش عمده ای در بسیاری از سرطان های بزرگسالان دارند. اما این عوامل معمولاً سال‌ها طول می‌کشد تا بر خطر سرطان تأثیر بگذارند و تصور نمی‌شود که نقش زیادی در سرطان‌های دوران کودکی از جمله سرطان خون بازی کنند.

چند عامل خطر شناخته شده برای لوسمی دوران کودکی وجود دارد.

برای مشاهده مطلب تست سرطان کلیک کنید.

عوامل خطر ژنتیکی در سرطان خون کودکان

عوامل خطر ژنتیکی در واقع جهش هایی هستند که در DNA  ما (ماده ای که ژن های ما را می سازد) وجود دارد. جهش های ژنتیکی ایجاد کننده سرطان اغلب از والدین ما به ارث می رسند. در ادامه به بررسی نقش ژنتیک در ابتلای کودکان به لوسمی می پردازیم:

سندرم های ژنتیکی

برخی از اختلالات ژنتیکی خطر ابتلای کودک به سرطان خون را افزایش می دهد:

سندرم داون (تریزومی 21): کودکان مبتلا به سندرم داون یک نسخه (سوم) اضافی از کروموزوم 21 دارند. احتمال ابتلای آن ها به لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) یا لوسمی حاد میلوئیدی (AML) بسیار بیشتر از سایر کودکان است. خطر کلی حدود 2٪ تا 3٪ است. سندرم داون همچنین با لوسمی گذرا (همچنین به عنوان اختلال میلوپرولیفراتیو گذرا شناخته می شود) مرتبط است – یک وضعیت مشابه لوسمی در ماه اول زندگی که اغلب بدون درمان خود به خود برطرف می شود.

سندرم Li-Fraumeni: این یک بیماری ارثی نادر است که در اثر جهش در ژن TP53 ایجاد می شود. افراد حامل این جهش ژنتیکی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به انواع مختلف سرطان از جمله لوسمی، سارکوم استخوان یا بافت نرم، سرطان سینه، سرطان غده فوق کلیوی و تومورهای مغزی هستند.

سایر اختلالات ژنتیکی (مانند نوروفیبروماتوز و کم خونی فانکونی) نیز خطر ابتلا به سرطان خون و همچنین برخی از انواع دیگر سرطان ها را افزایش می دهند.

مشکلات ارثی سیستم ایمنی

برخی از شرایط ارثی باعث می شود کودکانی با مشکلات سیستم ایمنی بدنیا بیایند. این شامل:

• آتاکسی – تلانژکتازی
• سندرم Wiskott-Aldrich
• سندرم بلوم
• سندرم شواچمن-الماس

همراه با افزایش خطر ابتلا به عفونت های جدی ناشی از کاهش دفاع ایمنی، این کودکان ممکن است خطر ابتلا به سرطان خون را نیز افزایش دهند.

داشتن یک برادر یا خواهر مبتلا به سرطان خون

برادران و خواهران کودکان مبتلا به لوسمی شانس کمی برای ابتلا به سرطان خون دارند، اما خطر کلی هنوز پایین است. این خطر در بین دوقلوهای همسان بسیار بیشتر است.

اگر یکی از دوقلوها در دوران کودکی به سرطان خون مبتلا شود، دوقلو دیگر نیز تقریباً 1 در 5 شانس ابتلا به سرطان خون را دارد.

اگر سرطان خون در سال اول زندگی ایجاد شود، این خطر بسیار بیشتر است. به نظر نمی رسد داشتن والدینی که در بزرگسالی به سرطان خون مبتلا شده اند، خطر ابتلا به سرطان خون را در کودک افزایش دهد.

عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی در لوسمی اطفال

عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی برای برخی از سرطان های بزرگسالان عبارتند از: سیگار کشیدن، اضافه وزن، نوشیدن بیش از حد الکل و قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید. این نوع عوامل در بسیاری از سرطان های بزرگسالان مهم هستند، اما بعید است که در اکثر سرطان های دوران کودکی نقشی داشته باشند.

برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف زیاد الکل توسط خانمی در دوران بارداری ممکن است خطر ابتلا به سرطان خون را در فرزندش افزایش دهد، اما همه مطالعات چنین ارتباطی را پیدا نکرده اند.

عوامل خطرزای محیطی در لوسمی اطفال

عوامل خطرزای محیطی تأثیراتی در محیط اطراف ما هستند، مانند تشعشعات و برخی مواد شیمیایی که خطر ابتلا به بیماری هایی مانند سرطان خون را افزایش می دهند.

قرارگیری در معرض تشعشع، خطر ابتلا به AML در بازماندگان بمب اتمی ژاپن بسیار بالا بود. اگر جنین در ماه های اول رشد در معرض سطوح بالای تشعشعات قرار گیرد، ممکن است خطر ابتلا به سرطان خون در دوران کودکی نیز افزایش یابد.

خطرات احتمالی قرار گرفتن جنین در معرض سطوح پایین تابش، مانند آزمایش های اشعه ایکس یا سی تی اسکن، به طور قطع مشخص نیست. هر گونه افزایش خطر احتمالاً اندک است، اما برای ایمن بودن، اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که زنان باردار و کودکان این آزمایش‌ها را انجام ندهند، مگر اینکه کاملاً مورد نیاز باشد.

قرار گرفتن در معرض شیمی درمانی، کودکان و بزرگسالانی که برای سایر سرطان‌ها با داروهای شیمی‌درمانی خاص درمان می‌شوند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به  AMLدر اواخر زندگی هستند. داروهایی مانند سیکلوفسفامید، دوکسوروبیسین، اتوپوزید و تنیپوزید با خطر بالای سرطان خون مرتبط هستند. این لوسمی ها معمولاً در عرض 5 تا 10 سال پس از درمان ایجاد می شوند و معمولاً درمان آن ها سخت است.

قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند بنزن، ممکن است باعث لوسمی حاد در بزرگسالان و به ندرت در کودکان شود.

سرکوب سیستم ایمنی باعث لوسمی اطفال می شود؟

کودکانی که تحت درمان های سنگین برای سرکوب سیستم ایمنی خود هستند (عمدتاً کودکانی که پیوند عضو داشته‌اند) در معرض خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مانند لنفوم و ALL هستند.

چه چیزی باعث لوسمی کودکان می شود؟

دانشمندان دریافته‌اند که تغییرات خاصی در DNA درون سلول‌های طبیعی مغز استخوان می‌تواند باعث رشد خارج از کنترل آن ها و تبدیل شدن به سلول‌های سرطان خون شود. DNA ماده شیمیایی موجود در سلول‌های ما است که ژن‌های ما را می‌سازد که عملکرد سلول‌های ما را کنترل می‌کند. ما معمولا شبیه والدین خود هستیم زیرا آن ها منبع DNA ما هستند. اما ژن های ما بیشتر از ظاهر ما تاثیر می گذارند.

برخی از ژن ها زمان رشد سلول های ما، تقسیم به سلول های جدید و مرگ در زمان مناسب را کنترل می کنند:

• ژن هایی که به رشد، تقسیم یا زنده ماندن سلول ها کمک می کنند، انکوژن نامیده می شوند.
• ژن هایی که به کنترل تقسیم سلولی کمک می کنند یا باعث می شوند سلول ها در زمان مناسب بمیرند، ژن های سرکوب کننده تومور نامیده می شوند.

سرطان‌ها می‌توانند ناشی از جهش‌ هایی درDNA باشند که انکوژن‌ها را روشن نگه می‌دارند یا ژن‌های سرکوبگر تومور را خاموش می‌کنند. این تغییرات ژنی می تواند از والدین به ارث برسد (همانطور که گاهی اوقات در مورد لوسمی های دوران کودکی رخ می دهد)، یا ممکن است به طور تصادفی در طول زندگی فرد اتفاق بیفتد اگر سلول های بدن هنگام تقسیم شدن برای ساختن سلول های جدید اشتباه کنند.

نوع متداول تغییر DNA که می تواند منجر به لوسمی شود، به عنوان جابجایی کروموزوم شناخته می شود، DNA انسان در 23 جفت کروموزوم بسته بندی شده است. در یک جابجایی، DNA از یک کروموزوم جدا می شود و به کروموزوم دیگری متصل می شود. نقطه ای از کروموزوم که در آن شکستگی رخ می دهد می تواند بر انکوژن ها یا ژن های سرکوبگر تومور تأثیر بگذارد.

به عنوان مثال، جابجایی تقریباً در همه موارد لوسمی میلوئیدی مزمن دوران کودکی (CML) و در برخی موارد لوسمی لنفوسیتی حاد دوران کودکی (ALL) مشاهده می شود، تعویض DNA بین کروموزوم های 9 و 22 است که منجر به چیزی می شود که به عنوان فیلادلفیا شناخته می شود. کروموزوم این یک انکوژن به نام BCR-ABL ایجاد می کند که به رشد سلول های سرطان خون کمک می کند. بسیاری از تغییرات دیگر در کروموزوم ها یا در ژن های خاص در لوسمی های دوران کودکی نیز مشاهده شده است.

جهش های ژنی ارثی در مقابل اکتسابی در لوسمی اطفال

برخی از کودکان جهش‌های DNA را از والدین به ارث می‌برند که خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. به عنوان مثال، وضعیتی به نام سندرم Li-Fraumeni، که ناشی از جهش ارثی ژن سرکوبگر تومور TP53 است، خطر ابتلا به سرطان خون و همچنین برخی سرطان های دیگر را در فرد افزایش می دهد. برخی از بیماری‌های ارثی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند، اما به نظر نمی‌رسد که بیشتر لوسمی‌های دوران کودکی ناشی از جهش‌های ارثی باشد. معمولاً جهش‌های DNA مربوط به لوسمی به جای اینکه ارثی باشند، پس از لقاح ایجاد می‌شوند. برخی از این جهش‌های اکتسابی ممکن است در اوایل، حتی قبل از تولد رخ دهند. در موارد نادر، جهش‌های اکتسابی می‌توانند در اثر قرار گرفتن در معرض تشعشعات یا مواد شیمیایی سرطان‌زا ایجاد شوند، اما اغلب بدون دلیل ظاهری رخ می‌دهند.

ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در لوسمی اطفال

برخی از مطالعات نشان داده اند که بسیاری از لوسمی های دوران کودکی ممکن است به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد شوند. مثلا:

ژن های خاصی به طور معمول چگونگی تجزیه بدن و خلاص شدن از شر مواد شیمیایی مضر را کنترل می کنند. برخی از افراد نسخه‌های متفاوتی از این ژن‌ها دارند که باعث کاهش اثربخشی آن‌ها می‌شود. کودکانی که یکی از این جهش های ژنی را به ارث می برند، ممکن است در صورت قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مضر، قادر به تجزیه آن ها نباشند. ترکیبی از ژنتیک و قرار گرفتن در معرض ممکن است خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهد.

برخی از تحقیقات نشان می دهد که برخی از لوسمی های دوران کودکی ممکن است به دلیل ترکیبی از تغییرات ژنی خاص که در اوایل زندگی اتفاق می افتد، همراه با قرار گرفتن در معرض ویروس های خاص دیرتر از حد طبیعی ایجاد شود. این “عفونت تاخیری” (پس از یک سال اول زندگی) ممکن است سیستم ایمنی را به گونه ای تحت تاثیر قرار دهد که منجر به سرطان خون شود. تحقیقات در مورد این و سایر علل احتمالی لوسمی در دوران کودکی ادامه دارد. اما در حال حاضر علت بیشتر لوسمی های دوران کودکی به طور قطع مشخص نیست. علاوه بر این، انواع مختلف لوسمی دوران کودکی ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشند.

آیا می توان از لوسمی دوران کودکی پیشگیری کرد؟

اگرچه خطر ابتلا به بسیاری از سرطان های بزرگسالان را می توان با تغییرات سبک زندگی کاهش داد (مانند ترک سیگار)، هیچ راه شناخته شده ای برای پیشگیری از اکثر سرطان های دوران کودکی در حال حاضر وجود ندارد. اکثر کودکان مبتلا به لوسمی هیچ عامل خطر شناخته شده ای ندارند، بنابراین هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از ایجاد این سرطان خون وجود ندارد.

برخی از لوسمی ها از درمان سرطان ها با پرتودرمانی و شیمی درمانی یا استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی برای جلوگیری از رد اندام های پیوندی ناشی می شوند. پزشکان به دنبال راه هایی برای درمان بیماران مبتلا به سرطان و پیوند اعضا بدون افزایش خطر ابتلا به سرطان خون هستند. اما در حال حاضر، مزایای آشکار درمان بیماری‌های تهدید کننده زندگی با شیمی‌درمانی، پرتودرمانی یا پیوند اعضا باید با احتمال کم ابتلا به سرطان خون چندین سال بعد متعادل شود. اشعه ایکس یا سی تی اسکن انجام شده قبل از تولد یا در دوران کودکی از سطوح بسیار کمتری از اشعه نسبت به مواردی که برای درمان استفاده می شود استفاده می کند. اگر خطر این آزمایش‌ها افزایش یابد، احتمالاً بسیار ناچیز است، اما برای ایمن بودن، بیشتر پزشکان توصیه می‌کنند که زنان باردار و کودکان این آزمایش‌ها را انجام ندهند، مگر اینکه کاملاً مورد نیاز باشد.

علائم و نشانه های لوسمی دوران کودکی

بسیاری از علائم لوسمی دوران کودکی می تواند علل دیگری نیز داشته باشد و اغلب این علائم ناشی از سرطان خون نیستند. با این حال، اگر کودک شما هر یک از آن ها را دارد، مهم است که کودکتان را به پزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز بتوان علت را پیدا کرد و درمان کرد.

علائم لوسمی اغلب به دلیل مشکلاتی در مغز استخوان ایجاد می شود. همانطور که سلول های سرطان خون در مغز ساخته می شوند، می توانند سلول های طبیعی خون را از بین ببرند. در نتیجه، ممکن است یک کودک گلبول های قرمز طبیعی، گلبول های سفید و پلاکت های خونی کافی نداشته باشد. این کمبودها در آزمایش خون خود را نشان می دهند، اما می توانند علائمی نیز ایجاد کنند. سلول‌های لوسمی ممکن است به نواحی دیگر بدن نیز حمله کنند که می‌تواند علائمی ایجاد کند.

• علائم ناشی از تعداد کم گلبول های قرمز خون (کم خونی): گلبول های قرمز خون اکسیژن را به تمام سلول های بدن حمل می کنند. کمبود گلبول های قرمز می تواند علائمی مانند موارد زیر ایجاد کند:
• احساس خستگی
• احساس ضعف
• احساس سرما
• احساس سرگیجه یا سبکی سر
• تنگی نفس
• پوست کم رنگ تر
• علائم کمبود گلبول های سفید طبیعی: گلبول های سفید به بدن کمک می کنند تا با میکروب ها مبارزه کند. کودکان مبتلا به لوسمی اغلب تعداد گلبول‌های سفید خون بالایی دارند، اما بیشتر آنها سلول‌های لوسمی هستند که در برابر عفونت محافظت نمی‌کنند و گلبول‌های سفید طبیعی به اندازه کافی وجود ندارد. این می تواند منجر به:

عفونت هایی که می توانند به دلیل کمبود گلبول های سفید طبیعی ایجاد شوند، کودکان مبتلا به لوسمی ممکن است به عفونت هایی مبتلا شوند که به نظر نمی رسد از بین بروند، یا ممکن است یکی پس از دیگری دچار عفونت شوند.

تب، که اغلب علامت اصلی عفونت است. اما برخی از کودکان ممکن است بدون داشتن عفونت تب داشته باشند.

• علائم ناشی از تعداد کم پلاکت خون: پلاکت های موجود در خون به طور معمول به توقف خونریزی کمک می کنند. کمبود پلاکت می تواند منجر به موارد زیر شود:
• کبودی و خونریزی آسان
• خونریزی های مکرر یا شدید بینی
• خونریزی لثه
• درد استخوان یا مفاصل: این درد به دلیل تجمع سلول های سرطان خون در نزدیکی سطح استخوان یا داخل مفصل ایجاد می شود.
• تورم شکم (شکم): سلول های سرطان خون می توانند در کبد و طحال جمع شوند و این اندام ها را بزرگتر کنند.
• از دست دادن اشتها و کاهش وزن: اگر طحال و/یا کبد به اندازه کافی بزرگ شوند، می توانند به اندام های دیگر مانند معده فشار وارد کنند. این می تواند باعث شود کودک پس از خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری کند.
• غدد لنفاوی متورم: برخی از لوسمی ها به غدد لنفاوی گسترش می یابند که به طور معمول مجموعه های کوچکی (به اندازه لوبیا) از سلول های ایمنی در بدن هستند.
• سرفه یا مشکل در تنفس: بزرگ شدن تیموس یا غدد لنفاوی در قفسه سینه می تواند روی نای فشار بیاورد و باعث سرفه یا مشکل تنفسی شود.
• تورم صورت و بازوها: تورم در صورت، گردن، بازوها و قسمت بالای سینه، علائم همچنین می تواند شامل سردرد، سرگیجه، و تغییر در هوشیاری در صورت تاثیر بر مغز باشد.
• سردرد، تشنج، استفراغ: تعداد کمی از کودکان مبتلا به سرطان خون هستند که در ابتدا به مغز و نخاع سرایت کرده است. این می تواند منجر به علائمی مانند سردرد، مشکل در تمرکز، ضعف، تشنج، استفراغ، مشکلات تعادل و تاری دید شود.
• بثورات یا مشکلات لثه: در کودکان مبتلا به لوسمی میلوئید حاد (AML)، سلول های لوسمی ممکن است به لثه ها گسترش یافته و باعث تورم، درد و خونریزی شود.
• خستگی و ضعف شدید: یک پیامد نادر اما بسیار جدی AML خستگی مفرط، ضعف و ابهام در گفتار است. این می تواند زمانی اتفاق بیفتد که تعداد بسیار زیاد سلول های لوسمی خون را غلیظ کرده و گردش خون را از طریق رگ های خونی کوچک مغز کند می کند.

آیا لوسمی دوران کودکی زود تشخیص داده می شود؟

لوسمی دوران کودکی اغلب به این دلیل یافت می شود که کودک دارای علائم یا نشانه هایی است که باعث مراجعه به پزشک می شود. سپس پزشک آزمایش خون را تجویز می کند که ممکن است به لوسمی به عنوان علت اشاره کند. بهترین راه برای تشخیص زودهنگام این سرطان ها توجه به علائم و نشانه های احتمالی این بیماری و انجام آزمایش ژنتیک برای لوسمی اطفال است.

برای کودکانی که در معرض خطر ابتلا به سرطان خون هستند (به دلیل یک بیماری ژنتیکی مانند سندرم Li-Fraumeni یا سندرم داون)، اکثر پزشکان معاینات پزشکی دقیق و منظم و آزمایش‌های تکمیلی ژنتیکی را توصیه می‌کنند. همین امر در مورد کودکانی که برای سایر سرطان‌ها تحت شیمی‌درمانی و/یا پرتودرمانی قرار گرفته‌اند و برای کودکانی که پیوند عضو داشته‌اند و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند نیز صادق است. خطر ابتلا به سرطان خون در این کودکان، اگرچه بیشتر از جمعیت عمومی است.

آزمایشات لوسمی دوران کودکی

بیشتر علائم و نشانه های لوسمی دوران کودکی به احتمال زیاد علل دیگری مانند عفونت دارند. با این حال، مهم است که پزشک کودک خود را فوراً از چنین علائمی مطلع کنید تا در صورت نیاز بتوان علت را پیدا کرد و درمان کرد. معاینات و آزمایشات برای تعیین علت علائم انجام خواهد شد. در صورت مشاهده لوسمی، آزمایشات بیشتری برای یافتن نوع و نوع فرعی سرطان خون و تصمیم گیری در مورد نحوه درمان آن مورد نیاز است.

تشخیص لوسمی دوران کودکی در اسرع وقت و تعیین نوع سرطان خون بسیار مهم است تا بتوان درمان را به گونه ای تنظیم کرد که بهترین شانس موفقیت را فراهم کند.

سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی

اگر کودک شما علائم و نشانه هایی دارد که نشان می دهد ممکن است سرطان خون داشته باشد، پزشک باید یک تاریخچه پزشکی کامل بگیرد تا در مورد علائم و مدت زمانی که کودک شما آنها را داشته است مطلع شود. پزشک همچنین ممکن است در مورد قرار گرفتن در معرض عوامل خطر احتمالی سؤال کند. سابقه خانوادگی سرطان، به ویژه سرطان خون نیز ممکن است مهم باشد.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک هرگونه غدد لنفاوی بزرگ شده، مناطق خونریزی یا کبودی یا علائم احتمالی عفونت را بررسی می کند. چشم ها، دهان و پوست با دقت بررسی می شوند و ممکن است معاینه سیستم عصبی انجام شود. شکم کودک برای علائم بزرگ شدن طحال یا کبد بررسی می شود.

آزمایشات خون لوسمی دوران کودکی

اولین آزمایشاتی که برای بررسی لوسمی انجام می شود، آزمایش خون است. شمارش خون و اسمیر خون آزمایش های معمولی است که روی این نمونه ها انجام می شود. شمارش کامل خون (CBC) برای تعیین تعداد سلول های خونی از هر نوع در خون انجام می شود. تعداد غیر طبیعی سلول های خونی و تغییر در ظاهر این سلول ها ممکن است پزشک را به سرطان خون مشکوک کند.

اکثر کودکان مبتلا به لوسمی تعداد زیادی گلبول سفید دارند و گلبول های قرمز و/یا پلاکت کافی ندارند. بسیاری از گلبول‌های سفید خون به صورت بلاست، نوع اولیه سلول‌های خونی هستند که معمولاً فقط در مغز استخوان یافت می‌شوند.

آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی برای تشخیص لوسمی در کودکان

آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی مغز استخوان آزمایشاتی هستند که معمولاً همزمان انجام می شوند. نمونه‌ها معمولاً از پشت استخوان‌های لگن گرفته می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است از جلوی استخوان‌های لگن یا از استخوان‌های دیگر گرفته شوند.

• برای آسپیراسیون مغز استخوان، یک سوزن نازک و توخالی سپس وارد استخوان می شود و از یک سرنگ برای مکیدن (اسپیراسیون) مقدار کمی از مغز استخوان مایع استفاده می شود.
• بیوپسی مغز استخوان معمولاً درست بعد از آسپیراسیون انجام می شود. یک تکه کوچک از استخوان و مغز را با یک سوزن کمی بزرگتر که به پایین به داخل استخوان فشار می دهند، برداشته می شود. سپس نمونه‌های مغز استخوان برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می‌شوند.

پونکسیون کمری (تپ ستون فقرات)

این آزمایش برای جستجوی سلول‌های لوسمی در مایع مغزی نخاعی (CSF) استفاده می‌شود.

معاینات میکروسکوپی در لوسمی دوران کودکی

تمام نمونه های گرفته شده (خون، مغز استخوان، بافت غدد لنفاوی یا CSF) با میکروسکوپ بررسی می شوند. پزشکان به اندازه، شکل و الگوهای رنگ‌آمیزی سلول‌های خونی در نمونه‌ها نگاه می‌کنند تا آن ها را به انواع خاصی دسته‌بندی کنند. ویژگی مهم نمونه مغز استخوان سلولی بودن آن است. مغز استخوان طبیعی حاوی تعداد معینی از سلول های خون ساز و سلول های چربی است. گفته می شود مغز با سلول های خون ساز بیش از حد، هایپرسلولی است. اگر تعداد کمی سلول های خون ساز یافت شود، مغز استخوان هیپوسلولار نامیده می شود.

فلوسیتومتری و ایمونوهیستوشیمی برای لوسمی کودکان

این آزمایش‌ها برای طبقه‌بندی سلول‌های لوسمی بر اساس پروتئین‌های خاصی در سلول‌ها یا روی سلول‌ها (معروف به ایمونوفنوتایپینگ) استفاده می‌شوند. این نوع آزمایش برای تعیین نوع دقیق و نوع فرعی سرطان خون بسیار مفید است. اغلب روی سلول‌های مغز استخوان انجام می‌شود، اما می‌توان آن را روی سلول‌های خون، غدد لنفاوی و سایر مایعات بدن نیز انجام داد.

هم برای فلوسیتومتری و هم ایمونوهیستوشیمی، نمونه‌های سلولی با آنتی‌بادی‌هایی درمان می‌شوند که پروتئین‌هایی هستند که به پروتئین‌های دیگر روی سلول‌ها می‌چسبند. برای ایمونوهیستوشیمی، سلول‌ها در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند تا ببینند که آیا آنتی‌بادی‌ها به آن‌ها چسبیده‌اند یا نه (یعنی این پروتئین‌ها را دارند)، در حالی که برای فلوسیتومتری از دستگاه خاصی استفاده می‌شود.

فلوسیتومتری همچنین می تواند برای تخمین مقدار DNA در سلول های لوسمی استفاده شود. دانستن این موضوع به ویژه در نوع سرطان خون ALL  مهم است، زیرا سلول‌هایی با DNA بیشتر از حد طبیعی (شاخص DNA 1.16 یا بالاتر) اغلب به شیمی‌درمانی حساس‌تر هستند و این نوع لوسمی‌ها پیش آگهی بهتری دارند.

فلوسیتومتری همچنین می تواند برای اندازه گیری پاسخ به درمان و وجود حداقل بیماری باقیمانده (MRD)، عود مجدد بیماری، در برخی از انواع لوسمی ها مورد استفاده قرار گیرد.

تست های ژنتیک کروموزومی برای لوسمی کودکان

این آزمایش‌های ژنتیکی کروموزوم‌ها (رشته‌های بلند DNA)را  درون سلول‌ها بررسی می‌کنند. سلول های طبیعی انسان دارای 23 جفت کروموزوم هستند که هر کدام اندازه مشخصی دارند و در زیر میکروسکوپ به شکل خاصی به نظر می رسند. اما در برخی از انواع لوسمی، سلول ها تغییراتی در کروموزوم خود دارند.

به عنوان مثال، گاهی اوقات 2 کروموزوم بخشی از DNA خود را با هم عوض می کنند، به طوری که بخشی از یک کروموزوم به بخشی از کروموزوم متفاوت متصل می شود. این تغییر که جابجایی نامیده می شود، معمولاً در زیر میکروسکوپ قابل مشاهده است. انواع دیگری از تغییرات کروموزوم نیز امکان پذیر است. شناخت این تغییرات می تواند به شناسایی انواع خاصی از لوسمی های حاد و به تعیین پیش آگهی کمک کند.

گاهی اوقات سلول‌های لوسمی تعداد کروموزوم‌های غیرطبیعی دارند (به‌جای 46 کروموزوم معمول) – ممکن است برخی از کروموزوم‌ها را از دست بدهند یا نسخه‌های اضافی از برخی داشته باشند. به عنوان مثال، در ALL، شیمی درمانی در صورتی که سلول ها بیش از 50 کروموزوم داشته باشند با احتمال بیشتری جواب می دهد و اگر سلول ها کمتر از 46 کروموزوم داشته باشند، احتمال کمتری دارد.

سیتوژنتیک در لوسمی کودکان

برای این آزمایش، سلول‌های سرطان خون در یک ظرف آزمایشگاهی رشد می‌کنند و کروموزوم‌ها زیر میکروسکوپ بررسی می‌شوند تا هرگونه تغییر، از جمله کروموزوم‌های از دست رفته یا اضافی را تشخیص دهند. (شمارش تعداد کروموزوم ها توسط سیتوژنتیک اطلاعات مشابه اندازه گیری شاخص DNA با فلوسیتومتری را فراهم می کند، همانطور که در بالا توضیح داده شد).

آزمایش سیتوژنتیک معمولاً حدود 2 تا 3 هفته طول می کشد زیرا سلول های سرطان خون باید چند هفته در ظروف آزمایشگاهی رشد کنند تا کروموزوم های آن ها آماده بررسی شوند.

هیبریداسیون درجا فلورسنت (FISH)در لوسمی کودکان

این روش ژنتیکی دیگری برای بررسی کروموزوم ها و ژن ها است. در این روش ژنتیکی از رنگ های فلورسنت خاصی استفاده می شود که فقط به قسمت های خاصی از کروموزوم های خاص متصل می شوند. روش FISH می‌تواند اکثر تغییرات کروموزوم (مانند جابه‌جایی‌ها) را که در زیر میکروسکوپ در آزمایش‌های سیتوژنتیک استاندارد قابل مشاهده است، و همچنین برخی تغییرات آنقدر کوچک که با آزمایش‌های سیتوژنتیک معمولی قابل مشاهده نیستند، پیدا کند.

از FISH می توان برای جستجوی تغییرات خاص در کروموزوم ها استفاده کرد. می توان از آن در نمونه های خون یا مغز استخوان استفاده کرد. بسیار دقیق است و معمولاً می تواند در عرض چند روز نتیجه دهد.

واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)در تشخیص لوسمی در کودکان

واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) یک آزمایش بسیار حساس است که می‌تواند برخی از تغییرات کروموزوم و ژن را در ابعد بسیار کوچک تشخیص دهد که در زیر میکروسکوپ دیده نمی‌شود، حتی اگر سلول‌های سرطان خون در نمونه بسیار کم باشد. این آزمایش می‌تواند در جستجوی تعداد کمی از سلول‌های لوسمی (حداقل بیماری باقی‌مانده یا MRD) که ممکن است با آزمایش‌های دیگر در طول درمان و پس از درمان شناسایی نشوند، بسیار مفید باشد.

سایر آزمایش‌های مولکولی و ژنتیکی برای تشخیص لوسمی در کودکان

انواع جدیدتر از آزمایش‌های آزمایشگاهی، که گاهی اوقات آزمایش‌های توالی‌یابی نسل بعدی (NGS) نامیده می‌شوند، نیز می‌توانند بر روی نمونه‌ها برای بررسی تغییرات ژنی خاص در سلول‌های سرطان خون انجام شوند.

این آزمایش‌های بسیار حساس هم امروزه برای تشخیص سلول‌های لوسمی در نمونه‌های خون یا مغز استخوان استفاده می گردد. جدیدترین تست‌ها که به نام تست‌های توالی‌یابی نسل بعدی (NGS) شناخته می‌شوند، که به تازگی در مراکز پیشرفته ژنتیکی در حال استفاده هستند، ممکن است بسیار کمک کننده باشند .

اگر شما هم با سرطان خون (لوسمی) کودک در خانواده خود دست و پنجه نرم می کنید، ما در کلینیک و آزمایشگاه چند تخصصی ژنتیک ساواژنوم تمامی خدمات ژنتیکی مرتبط شامل مشاوره و ویزیت تا استانداردترین آزمایشات را به شما ارائه می دهیم. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید.